De voormalige president van Uruguay José Mujica was het eerste (en nog altijd enige) staatshoofd dat cannabis legaliseerde, in 2013. Hij woonde in een sober huis en reed met een oude Volkswagen Kever.
In de jaren 1960 was Mujica lid van de Tupamaros, een gewelddadige guerrillabeweging. Gearresteerd voor de moord op een politieman, ontsnapt uit de gevangenis, opnieuw gearresteerd, en nog eens, en dan twaalf jaar in de cel, onder een autoritair, semimilitair bewind. Toen al een held dus. In 1994 verkozen in het parlement, in 1999 tot senator, in 2005 benoemd tot minister en in 2010 president van Uruguay, het land dat hij op zijn manier al een leven lang gediend heeft.
De eerste beelden en berichten die ons bereikten, waren onwerkelijk. President José ‘El Pepe’ Mujica woonde in een kleine boerderij aan de rand van Montevideo, de hoofdstad. Hij had geen spaargeld of bezittingen, de woning stond op naam van zijn vrouw. Hij reed met een oude Volkswagen, een Kever, zoals ze al lang niet meer gemaakt worden. Hij gaf 90 procent van zijn salaris, ongeveer twaalfduizend euro, aan het Frente Amplio (Breed Front) dat het land regeerde en aan een project voor sociale woningbouw. Hij droeg zelden of nooit een pak, laat staan een das.
En toen legaliseerde El Pepe ook nog eens cannabis, gesteund door het parlement uiteraard, gebaseerd op een systeem van social clubs. Het doel was cannabis uit de criminaliteit halen, de volksgezondheid beschermen en de politie belangrijker taken kunnen toevertrouwen. In Uruguay werden kleine marihuanadealers vaak gedwongen ook cocaïnepasta te verkopen, waardoor dat product makkelijk zijn weg vond naar de gebruikers.
Uiteraard kwam er kritiek van de INCB (International Narcotics Control Board), met name van de toenmalige voorzitter, onze landgenoot Raymond Yans. Hij vond het vooral sneu dat El Pepe niet eerst met de Verenigde Naties had gepraat. ‘Zeg tegen die oude man dat hij niet moet liegen,’ reageerde Mujica in de Colombiaanse krant El Espectador. ‘Iedereen kan mij ontmoeten. Dat hij naar Uruguay komt om met mij te praten. Omdat hij een internationale positie heeft, denkt hij eender welke leugens te kunnen vertellen.’
Zo vrank en vrij had nog nooit iemand gesproken over Yans of zijn collega’s van de INCB, zelfs de Nederlanders niet. Mujica vroeg zich ook af waarom de INCB niet protesteerde tegen de legalisering in Colorado en Washington maar wel tegen de koerswijziging in Uruguay. ‘Gelden voor grote landen misschien andere regels?’
Waarin een klein land groot kan zijn. De gerenommeerde Britse krant The Economist roemde Uruguay als Country of the Year 2013 omdat het als eerste in de wereld de stap naar legalisering durfde te zetten.
El Pepe is 89 jaar geworden.
